اساس کار سل کانتر

از این دستگاه برای اندازه‌گیری پارامترهای خونی به صورت کمی استفاده می‌کنند . وظیفه اصلی این دستگاه ها تهیه گزارش سریع و دقیق به روشی ساده از پارامترهای اصلی خون است ، به نحوی که نمونه های غیر طبیعی یا بلاست از نمونه های طبیعی تفکیک گردیده و جهت انجام بررسی های بیشتر آنها از روش های متداول دیگر کمک گرفته می شود .

سل کانتر از دو واژه سل (سلول) و کانت (شمارش) تشکیل شده است . استفاده از این دستگاه ها امروزه پیشرفت خوبی داشته است ولی بعد از ۲۵ سال از تولید نسل جدید این دستگاه ها هنوز هیچ شرکتی نتوانسته است سیستمی مانند سیستم های شرکت سیسمکس را به بازار عرضه کند که توانایی اندازه گیری اندیکس های داخل گلبول های قرمز را دارند .

روش دستی هم در کنار این روش اتوماتیک برای کالیبراسیون استفاده می شود . هر چند که این دستگاه ها یکی از ملزومات آزمایشگاه های امروزه هستند و با دقت بالا کار می کنند اما باز هم ممکن است جواب به دست آمده از نتایج واقعی دور باشد اما این عیب هم باعث عدم استفاده از این دستگاهها نمی شود . در کذشته سل کانتر ها بر اساس اندازه ، سلول ها را شمارش می کردند اما امروزه از روش های جدیدی مانند اسکاتر استفاده می شود . انواع مختلفی از این نوع دستگاهها وجود دارد که از روش های مختلفی برای اندازه گیری و شمارش سلول ها استفاده می شود اما تقریبا تمام آنها از یکی از چهار روش معرفی شده استفاده می کنندامپدانس (روش امپدانس الکتریکی-تغییر در هدایت الکتریکی) ، اپتیکال (الکترواپتیکال) ،سیتوشیمیکال و تلفیقی .

روش آمپدانس:

آمپدانس الکتریکی عمده‌ترین روش به‌کارگرفته‌شده در سل کانترهای هماتولوژی است. در این روش سلول‌های خونی (ذرات بیولوژیک نارسانا) در یک رقیق‌کننده هادی جریان الکتریکی (الکترولیت) معلق شده و سپس به داخل روزنه شمارش (یک استوانه شیشه‌ای) کشیده می‌شود. در محفظه شمارش یک جریان الکتریکی با فرکانس پایین (AC) بین الکترودهای خارجی که در دو طرف روزنه برقرار است. هنگامی که یک سلول خونی از منطقه حساس روزنه عبور می‌کند، باعث تغییر ولتاژ جریان الکتریکی شده و ایجاد یک پالس الکتریکی می‌نماید که اندازه آن متناسب با حجم سلول است.

سل‌کانترهایی که بر اساس آمپدانس الکتریکی عمل می‌کنند، دارای دو کانال جهت شمارش سلول‌ها می‌باشند:

1. کانال شمارش اریتروسیت‌ها و پلاکت‌ها
2. کانال شمارش لکوسیت‌ها

روش‌های اپتیکال (نوری):

اساس فناوری الکترو اپتیکال، بر واکنش نور و ماده استوار است. هنگامی که یک پرتو نوری به جسمی که دارای ضریب شکست (دانسیته) خاصی است برخورد کند به چند حالت در میاید. منبع نوری به‌کارگرفته‌شده در این نوع دستگاه‌ها غالباً یک لامپ تنگستن – هالوژن یا یک لیزر نیمه‌هادی (نظیر لیزر نئون – هلیوم) است. در این فناوری سوسپانسیون رقیق شده سلول‌های خونی به داخل جریان پیوسته‌ای از محلول الکترولیتی تزریق می‌شود. جریان پیوسته باعث هدایت و عبور سلول‌ها به‌صورت تک ردیفی (فلو سل) از کانال فلو سل (Flow cell) می‌شود.

در این کانال سلول‌ها در محل خاصی از مقابل منبع نوری عبور کرده و مورد اصابت پرتوهای نوری قرار می‌گیرد. بسته به نور موجود و وضعیت سلول، نور اصابت کرده به سلول ممکن است جذب شود، برگشت پیدا کند (بازتابش)، و یا در جهت‌های گوناگونی پراکنده شود. در این سل کانترها، به‌وسیله آشکار سازهای نوری (Photodetectors) خاصی جهت شناسایی و تبدیل پرتوهای پراکنده شده به سیگنال‌های الکتریکی استفاده می‌شود که در نهایت به‌وسیله واحد پردازش دستگاه به دیتا قابل‌فهم تبدیل می‌شوند.

روش تلفیقی (هیبرید):

با وجود مزایای متعدد در روش‌های آمپدانسی و اپتیکال، هریک دارای محدودیت‌هایی نیز می‌باشند که کارایی آنها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. به‌منظور رفع این محدودیت‌ها و دستیابی به فناوری‌های برتر در شمارش سلولی، شرکت‌های سازنده سل کانترها به‌تدریج به سمت به‌کارگیری روش‌های تلفیقی روی آوردند که این امر منجر به افزایش کارایی تحلیل‌گرها و نیز صحت پاسخ‌های حاصل از آنها شده است. از جمله این روش‌های تلفیقی می‌توان به روش‌های RF/DC و VCS اشاره نمود.

روش سیتوشیمیکال (فلوسایتومتری):

فلوسیتومتری به‌طورکلی روشی برای شمارش ذرات و بررسی میکروسکوپی، مانند سلول‌ها و کروموزوم‌ها است. در این حالت ذره در یک جریان سیال، معلق شده و یک‌به‌یک از مقابل نور عبور می‌کند و شمارش انجام می‌شود. همچنین در این دستگاه‌ها امکان بررسی پارامترهای فیزیکی و شیمیایی ذره در یک‌زمان بسیار اندک وجود دارد.

فلوسیتومتری به طور مداوم در تشخیص اختلالات استفاده می‌شود، به‌خصوص سرطان خون، اما بسیاری از برنامه‌های کاربردی دیگر در هر دو پژوهش بالینی و عمل هم شامل آن می‌شوند.

منابع:

vandidaz.com

shghasemi.com